dikotik dinleme ne demek?

Dikotik (ikili) dinleme, seçici dikkati ve işitme(duyma) sistemi içinde beyin fonksiyonunun lateralizasyonunu araştırmak için yaygın olarak kullanılan psikolojik bir testtir. Dikotik (ikili) dinleme testi bilişsel psikoloji ve sinirbilim alanlarında kullanılır.

Standart dikotik (ikili) dinleme testinde katılımcıya aynı anda iki farklı işitsel uyaran (genellikle konuşma şeklinde) sunulur ve uyaran kulaklık aracılığıyla farklı kulaklara yönlendirilir.¹ Bir test türünde katılımcılardan uyaranlardan birine veya her ikisine de dikkat etmeleri istenir; daha sonra katılımcılara ya dikkat etmeleri söylenen uyaranın ya da başka bir değişle görmezden gelmeleri söylenmeyen uyaranın içeriği hakkında sorular sorulur.²

Tarihçe

Donald Broadbent, çalışmalarında sistematik olarak dikotik dinleme testlerini kullanan ilk bilim insanı olarak bilinir.³ 1950'lerde Broadbent, dikkat çalışmalarında, katılımcılardan dikkati sol veya sağ kulak basamaklarına odaklamalarını isteyen dikotik dinleme testleri uyguladı.⁴⁵ Broadbent, sınırlı kapasite nedeniyle, insan bilgi işleme sisteminin filtre modelini dikkate alarak hangi uyaran kanalına katılacağını seçmesi gerektiğini öne sürdü.

1960'ların başında, Doreen Kimura beyindeki işitsel işlemenin lateral (yanal) asimetrisi hakkında çıkarımlar yapmak için dikotik (ikili) dinleme testleri kullandı.⁶⁷ Örneğin, sağlıklı katılımcıların sözel uyarıcıları algılamak için sağ kulak eğilimli olduklarını, melodilerin algılanması içinse sol kulak eğilimli olduklarını gösterdi.⁸ Bu çalışmadan ve beyin lezyonları olan nörolojik hastaları kullanan diğer çalışmalardan, konuşma algısı için sol yarım kürenin baskın olduğu ve melodik algı için sağ yarım kürenin baskın olduğu sonucuna vardı.⁹¹⁰

1960'ların sonu ve 1970'lerin başında, Haskins Laboratories'den Donald Shankweiler ¹¹ ve Michael Studdert-Kennedy ¹², (farklı mantıksız heceler sunarak) anlamsız fonetik yapının dilin ayrılmaz bir parçası olduğunu ve tipik olarak sol serebral yarım kürede işlendiğini bularak fonetik (konuşma olan) ve işitsel (konuşma olmayan) algının ayrıştırılmasını göstermek için dikotik (ikili) dinleme tekniği kullandılar.¹³¹⁴¹⁵ Bir kulak için dikotik dinleme performansı avantajı, kontralateral yarım kürede bir işleme avantajı olarak yorumlanır. Diğer bir örnekte Sidtis (1981) ¹⁶, sağlıklı yetişkinlerin dikotik yükseklik tanıma deneyinde sol kulak avantajına sahip olduğunu buldu. Bu sonucu yükseklik ayrımında sağ hemisferin baskınlığının göstergesi olarak yorumladı.

1970'lerin başında Tim Rand, Haskins Laboratuvarlarında dikotik algıyı gösterdi.¹⁷¹⁸ Çalışmasında ilk uyaran: formant frekans (F1), bir kulağa, ikinci ve üçüncü uyaranlar: (F2) ve (F3) formant frekansları, karşı kulağa sunuldu. F2 ve F3 düşük ve yüksek yoğunlukta değişiyordu. Sonuç olarak, binoral duruma kıyasla, "konuşma dikotik olarak duyulduğunda periferik maskelemeden kaçınılır." Bu gösterim başlangıçta "Rand etkisi" olarak biliniyordu ancak daha sonra "maskelemeden dikotik salınım" olarak yeniden adlandırıldı. Bu gösterim için isim gelişmeye devam etti ve nihayet "dikotik algı" veya "dikotik dinleme" olarak adlandırıldı. Aynı zaman zarfında,¹⁹ Haskins Laboratuvarlarında bir araştırmacı olan Jim Kesme (1976), bir hecenin farklı bileşenlerini farklı kulaklara sunulduğunda, dinleyicilerin nasıl doğru bir şekilde heceleri ayırt edebildiğini araştırdı. Ünlü seslerin formant frekansları ve ilişkileri ünlü seslerin ayırt edilmesinde çok önemlidir. Dinleyiciler, 'tam' bir ünlü harf sesi olmayan iki ayrı sinyal duysalar bile hecenin seslerini ayırt edebilirler.

Dikotik (ikili) dinleme test tasarımları

Dikotik (ikili) kaynaşmış kelimeler testi (DKKT)

"Dikotik kaynaşmış kelimeler testi" (DKKT) temel dikotik dinleme testinin değiştirilmiş bir versiyonudur. Başlangıçta Johnson ve diğerleri (1977) ²⁰ ancak 80'lerin başlarında Wexler ve Hawles (1983) ²¹, dil fonksiyonunun hemisferik uzmanlaşmasıyla ilgili daha doğru veriler belirlemek için bu orijinal testi değiştirdiler. DKKT'de her katılımcı, tek heceli kafiyeli ünsüz-ünlü-ünsüz (ÜÜÜ) sözcük çiftlerini dinler. Her kelime baştaki ünsüzde değişir. Bu testteki önemli fark, "uyaranların kısmi kulaklar arası füzyonun meydana geleceği şekilde yapılandırılması ve hizalanmasıdır ve denekler genellikle deney başına sadece bir uyaran deneyimler ve raporlar".²² Zatorre (1989) 'a göre, bu yöntemin bazı önemli avantajları arasında "dikkat faktörlerini en aza indirmek vardır çünkü algı üniterdir (birimseldir) ve orta hatta lokalizedir". Bununla birlikte "uyaran baskınlığı etkileri açıkça hesaplanabilir ve onların kulak asimetrileri üzerindeki etkileri değerlendirilir ve ortadan kaldırılır. " Wexler ve Hawles çalışması yüksek bir test-yeniden test güvenilirliği elde etti (r = 0.85). Yüksek test-yeniden test güvenilirliği iyidir, çünkü bu güvenilirlik çalışmadan toplanan verilerin tutarlı olduğunu kanıtlar.

Duygusal faktörler ile test

Dikotik dinleme görevinin duygusal faktörlü bir versiyonu geliştirilmiştir. Bu versiyonda katılımcılara her iki kulaktan da aynı fakat farklı tonlarda (şaşkın, mutlu, hüzünlü, öfkeli veya nötr) kelimeler dinletilir. Katılımcılardan daha sonra duydukları tonu belirten bir düğmeye basmaları istenir. Dikotik dinleme testine göre sağ kulak konuşma sesleri için genellikle daha avantajlıdır. Bu avantajın nedeni olarak Broca bölgesini ve Wernicke bölgesi kanıt olarak gösterilir. Her iki bölge de beynin sol yarım küresinde bulunmaktadır ve bu sebeple sağ kulaktaki işlemlerden sorumludur. Aksine sol kulak (dolayısıyla sağ yarım küre) dil dışı materyalleri işlemede daha iyidir.²³ Duygusal dikotik dinleme görevinden elde edilen veriler diğer çalışmalarla tutarlıdır çünkü katılımcılar sol kulaklarından duyduklarına sağ kulaklarına göre daha fazla doğru cevap verme eğilimindedir.²⁴ Aynı zamanda katılımcılar için duygusal dikotik dinleme görevinin fonemik dikotik dinleme görevinden daha zor göründüğünü ve bu sebeple dikotik dinleme görevinde daha fazla yanlış cevap verildiğini belirtmek önemlidir.

Ses başlangıç zamanının manipülasyonu (SBZ)

Dikotik dinleme testleri sırasında ses başlangıç zamanının (SBZ) manipülasyonu, beyin fonksiyonu hakkında birçok fikir verdi.²⁵ Bugüne kadar, en yaygın tasarım dört SBZ koşulunun kullanılmasıdır. Bu koşullar: sessiz ve sesli (CV) hecenin kısa SBZ ile sol kulağa sunulduğu ve sessiz ve sesli (CV) hecenin uzun SBZ ile sağ kulağa sunulduğu kısa-uzun (KU) çiftler, uzun-kısa (UK), kısa-kısa (KK) ve uzun-uzun (UU) çiftlerdir**.** kısa SBZ ile CV harfin sol kulağa sunulduğu ve uzun SBZ ile heceli bir ünsüz sesli (ÜS) harfin sağ kulağa sunulduğu kısa-uzun çiftler ve aynı zamanda uzun-kısa (UK), kısa-kısa (KK) ve uzun-uzun (UU) çiftler. 2006 yılında, Rimol, Eichele ve Hugdahl ²⁶ ilk olarak, sağlıklı yetişkinlerde KU çiftlerinin en büyük sağ kulak avantajını (SKA) ortaya çıkarırken, aslında UK çiftlerinin önemli bir sol kulak avantajı (SKA) ortaya çıkardığını bildirmiştir. 5-8 yaş arası çocuklar üzerinde yapılan bir çalışma, UK çiftleri dikotik (ikili) koşullar altında sunulduğunda, uzun SBZ'lerin kısa SBZ'lere kademeli olarak hakim olmaya başladığı gelişimsel bir yörünge göstermiştir.²⁷ SBZ etkisinin dikkat modülasyonu çalışmalarından elde edilen kanıtların birbirine dönüştürülmesi, 9 yaş civarındaki çocukların, uyaran güdümlü aşağıdan yukarıya işlemler üzerinde yukarıdan aşağıya kontrol uygulamak için gereken yetişkin benzeri bilişsel esneklikten yoksun olduğunu göstermektedir.²⁸²⁹ Ayrıca Arciuli ve diğerleri (2010) bu tür bilişsel esnekliğin okuma gibi karmaşık görevlerde yeterliliğin bir belirleyicisi olduğunu göstermiştir.³⁰

Nörobilim

Dikotik (ikili) dinleme testleri lateralize (yanallaştırılmış) konuşma değerlendirme görevi olarak da kullanılabilir. Nöropsikologlar bu testi konuşma algısındaki ve dil asimetrisindeki tekil nöroanatomik yapıların rolünü keşfetmek için kullandılar. Örneğin, Hugdahl ve diğerleri (2003), sağlıklı kontrollere kıyasla sağ ve sol lezyonlu frontal (ön) lob afazisi olmayan (non-afazi) hastalarda dikotik (ikili) dinleme performansı ve frontal (ön) lob fonksiyonunu ³¹ araştırmışlardır. Çalışmada tüm gruplar sessiz ve sesli harften oluşan çift heceleri olan 36 dikotik (ikili) denemeye maruz bırakılmış ve her hastadan hangi heceyi en iyi duyduğunu belirtmeleri istenmiştir. Beklendiği gibi, sağ lezyonlu hastalar sağlıklı kontrol grubu gibi sağ kulak avantajı gösterdi, ancak sol hemisfer lezyonlu hastalar hem sağ lezyonlu hastalara hem de kontrol grubuna kıyasla bozulma gösterdi. Bu çalışmadan yola çıkarak araştırmacılar, "frontal (ön) lobları da içeren nöronal bir devrede dikotik (ikili) dinleme ve bunun konuşma algısının kritik bir yönü olabileceği" sonucuna vardı. Benzer bir şekilde, Westerhausen ve Hugdahl (2008) ³², korpus kallosum'un dikotik (ikili) dinleme ve konuşma algısındaki rolünü analiz etmişlerdir. Birçok çalışmayı gözden geçirdikten sonra, "... dikotik (ikili) dinlemenin, lateralize temporal lob dil fonksiyonunun bir testi olmasının yanı sıra fonksiyonel bir hemisferik etkileşim ve bağlantı testi olarak görülmesi gerektiği" ve "korpus kallozumun yukarıdan aşağıya dikkatle dikotik dinleme performansında kritik bir şekilde yer aldığı böylece işitsel lateralitede (yanallaştırmada) kritik bir role sahip olduğu" sonucuna varılmıştır.

Dil işleme

Dikotik dinleme aynı zamanda dil işlemenin hemisferik asimetrisini test etmek için de kullanılabilir. 60'lı yılların başında, Doreen Kimura bir katılımcıya sunulan dikotik sözel uyaranların (sözlü sayılar) sağ kulak avantajı (SKA) ürettiğini bildirdi.³³ Sağ kulak avantajını "konuşma ve dil işlemesinin serebral korteksin baskın sol yarım küre yerelleştirilmesine" bağladı.³⁴ Kimura'nın çalışmasına göre, bu durum işitsel sinirlerin yapısı ve sol tarafın dil işlemesi üzerine hakimiyeti ile ilgilidir.³⁵ SKA' nın konuşma dışı sesler için geçerli olmadığını belirtmek önemlidir. Studdert-Kennedy ve Shankweiler (1970) tarafından yapılan "Konuşma Algılama için Hemisferik Özelleşmesi" bölümünde ³⁶ sessiz-sesli-sessiz harflerden oluşan hece çiftlerinin ikili dinlemesini inceliyorlar. Altı durak ünsüz (b, d, g, p, t, k) altı sesli harfle eşleştirilir ve ilk ve son ünsüzlerdeki değişim analiz edilir. REA, ilk ve son ünsüzler farklı olduğunda oldukça güçlüdür ve sadece sesli harf değiştirildiğinde ise oldukça zayıftır. Asbjornsen ve Bryden (1996): "Birçok araştırmacı CV (sessiz-sesli harften oluşan) heceli çiftleri kullanmayı seçmişlerdir, seçilen çiftler genellikle sesli harfle eşleştirilmiş altı durak ünsüzünden oluşur. Yıllar geçtikçe, bu tür malzemeler kullanılarak büyük miktarda veri üretilmiştir. " ³⁷

Seçici dikkat

Seçici dikkat deneylerinde, katılımcılardan dinledikleri mesajın içeriğini yüksek sesle tekrarlamaları istenebilir. Bu görev gölgeleme olarak bilinir. Colin Cherry (1953) ³⁸ bulduğu gibi, insanlar gölgeli mesajı iyi hatırlamamaktadır, bu durum da dikkat edilen mesaja gölge yapmak için gereken işlemlerin çoğunun çalışma belleğinde gerçekleştiğini ve uzun süreli bellekte korunmadığını düşündürmektedir. Dikkat edilemeyen mesajda performans daha kötü. Katılımcılar genellikle dikkat edilmeyen mesajın içeriği hakkında neredeyse hiçbir şey bildiremezler. Aslında dikkat edilmeyen bölümdeki İngilizce'den Almanca'ya olan değişiklik çoğunlukla fark edilmez. Ancak katılımcılar, dikkat edilmeyen mesajın içeriğine kıyasla bir konuşma olduğunu bildirebilirler. Buna ek olarak, dikkat edilmeyen mesajın içeriği dinleyicinin adı gibi belirli bilgiler içeriyor ise dikkat edilmeyen mesajın fark edilmesi ve hatırlanması daha muhtemeldir.³⁹ Bunun bir örneği Conway, Cowen ve Bunting (2001) tarafından yapıldı. Bir noktada, konunun adı dikkat verilmeyen kulakta konuşuldu ve konunun ismini duyup duymadığını rapor etmesi istendi. Çalışan belleğin(WM) süresi yüksek olan katılımcılar dikkat dağıtıcı bilgileri engelleme konusunda daha yetenekliydi.⁴⁰ Ayrıca mesaj cinsel kelimeler içeriyorsa, katılımcılar genellikle bu kelimeleri hemen fark ederler.⁴¹ Bu durum dikkat edilmeyen bilgilerin de analizden geçtiğini ve anahtar kelimelerin dikkati yönlendirebileceğini göstermektedir.

Cinsiyet farklılıkları

Dikotik (ikili) dinleme testinde deneylerden elde edilen bazı veriler, küçük bir popülasyonda algısal ve işitsel asimetrilerde ve dil yanallığına cinsiyet farkı olduğunu göstermektedir. Voyer'e (2011) göre ⁴² "Dikotik (ikili) dinleme deneylerinde, erkekler kadınlardan daha büyük yanallık etkileri elde ederek yanallık etkilerinin büyüklüğünde önemli bir cinsiyet farkını yansıttı ve görev türü fark etmeksizin (sözel, sözel olmayan) homojen etki boyutları üretti." Ancak yazarlar yayın önyargısından küçük etki büyüklüğüne kadar çok sayıda sınırlayıcı faktörü tartışmaktadır. Ayrıca, kaynaşmış dikotik (ikili) kelimeler testinde algısal asimetrilerin dikkat, güvenilirlik ve geçerliliğinde tartışıldığı gibi,⁴³ eksojen işaretlerle sunulan Kaynaşmış Dikotik(ikili) Kelime Görev'inde kadınlar erkeklerden daha fazla "sokma" raporlamışlar ya da kadınlar erkeklereden daha fazla sunulan kelimeleri bildirmiştir. Bu kelime görev iki olasılık öne sürer:1) Kadınlar verilen kelimeye erkeklere göre dikkat etmekte daha fazla zorlanıyorlar ve / veya 2) işaretten bağımsız olarak, kadınlar dışsal ipuçlarına daha dikkatli odaklanabilecek erkeklere kıyasla dikkatlerini eşit olarak yayarlar.

Şizofreninin etkisi

Dikotik (ikili) dinleme testi içeren ve aynı zamanda şizofreni alt türlerini (özellikle paranoyak ve farklılaşmamış) ele alan bir çalışmada, paranoid şizofrenlerin sol yarım kürelerinin çok geniş olmasından dolayı bir avantaja sahip oldukları belirtilmiştir. Farklılaşmamış şizofrenlerin (psikotik semptomların bulunduğu, ancak paranoid, düzensiz, veya katatonik tipler olarak nitelendirilmemiş) ise paranoid şizofrenlerin aksine sol yarım kürelerinin oldukça küçük olduğu belirtilmiştir.⁴⁴ Dikotik dinleme testinin uygulanması, sol yarım küre işlemesinin korunmasının bir paranoid şizofreninin bir ürünü olduğu ve aksine, sol hemisferin aktivite eksikliğinin ise farklılaşmamış şizofreninin bir belirtisi olduğu inancına sebep oldu. 1994 yılında MF Green ve çalışma arkadaşları, "sol yarım kürenin halüsinasyon ve halüsinasyon yapmayan psikozlu hastalarda işlevsel bütünleşmesini" dikotik dinleme çalışması ile ilişkilendirmeye çalıştılar. Çalışma, işitsel halüsinasyonların beynin sol yarım küresindeki bir işlev bozukluğuna bağlı olduğunu gösterdi.⁴⁵